Λευτέρης Παπαδόπουλος – Παποράκι του Μπουρνόβα

Δημοσιεύση: 3 Μαρτίου, 2022

Η μελωδία που μου έρχεται αμέσως, από τα πρώτα παιδικά μου ακούσματα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, είναι – μαζί με 3-4 ακόμα τραγούδια – το «Παποράκι του Μπουρνόβα», το τραγούδι του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλο, με τον Γιάννη Καλατζή.

Πέρα από όμως από την όποια προσωπική μου, νοσταλγική και συναισθηματική, ανάμνηση του τραγουδιού, νομίζω, πως οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι το «Παποράκι του Μπουρνόβα», εκτός από αγαπημένο και διαχρονικό, είναι κι ένα από τα πιο μελωδικά κομμάτια του ελληνικού τραγουδιού.

Το «Παποράκι του Μπουρνόβα» βρίσκεται στον δίσκο του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Να’ χαμε τι να’ χαμε» (MINOS-EMI/1972), ο οποίος αποτελεί την ολοκλήρωση μιας, ας το πούμε, τριλογίας(«Ο σταθμός»/1968 – «Θαλασσογραφίες»/1970 – «Να ’χαμε τι να ’χαμε»/1972). Στο «Να ’χαμε τι να ’χαμε» τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Γιάννης Καλατζής κι ο Γιώργος Νταλάρας. Το «Παποράκι του Μπουρνόβα» είναι το πρώτο τραγούδι που ανοίγει το δίσκο και το ερμηνεύει ο Γιάννης Καλατζής, ενώ, τη β’ φωνή την κάνει η Χάρις Αλεξίου. Ο δίσκος «Να ’χαμε τι να ’χαμε» κυκλοφόρησε ξανά από την MINOS-EMI το 2002 σε cd remaster.

Το τραγούδι αυτό ακούστηκε κι αγαπήθηκε πολύ, αν κι ο δίσκος, όπως κι όλη αυτή η θρυλική τριλογία του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου, δεν είχε μεγάλη εμπορική επιτυχία, δηλαδή οι τρεις αυτοί δίσκοι δεν έγιναν ούτε καν χρυσοί. Ίσως να έπαιξε ρόλο ότι, τότε, οι μεγάλες επιτυχίες(«Δελφίνι – δελφινάκι», «Η γοργόνα», «Τζαμάικα», «Παποράκι του Μπουρνόβα» κ.ά.) αυτών των δίσκων, κυκλοφορούσαν, παράλληλα, και σε 45άρια, οπότε, μοιραζόντουσαν οι πωλήσεις ανάμεσα στα 45άρια(όπου ο καθένας αγόραζε, σε πολύ φτηνότερη τιμή, σε σχέση με το μεγάλο δίσκο βινυλίου, το αγαπημένο του σουξέ) και στους δίσκους 33 στροφών.

Για να επανέλθω στο «Παποράκι του Μπουρνόβα», λοιπόν, υπάρχει μια ιστορία για το πώς γράφτηκε και πως κατέληξε να το πει ο Καλατζής, που μας την διηγείται ο ίδιος ο στιχουργός του, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στο βιβλίο του «Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους»(εκδ. ΙΑΝΟΣ/2006). Ο λόγος στον «Πρόεδρο»:

«Το τραγούδι “Παποράκι του Μπουρνόβα” αρχίζει με το τετράστιχο “Παποράκι του Μπουρνόβα/και καρότσα της στεριάς/πόσα τάλιρα γυρεύεις/στον Περαία να με πας”. Αυτό το τετράστιχο το άκουσα για πρώτη φορά από τον στιχουργό Νίκο Μάθεση ή “Τρελάκια”(έχει γράψει το περίφημο “Έδιωξα κι εγώ μια γάτα”). Μου μίλαγε, σε μια συνέντευξη που του είχα πάρει(βλ. Λ. Παπαδόπουλος, Να συλληφθεί το ντουμάνι, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2004, σελ. 209-235), για τη μικρασιατική καταστροφή – ήταν φαντάροι το ’22 – και, κάποια στιγμή, μου τόνισε ότι αυτό το τραγούδι το έλεγαν οι Έλληνες στρατιώτες που λιποταχτούσαν. Πρόσθετε, επίσης και ένα δίστιχο : “στον Περαία έχω σπίτι και στο Πέραμα κυρά”. Όλο αυτό το πράγμα μου άρεσε. Κράτησα αυτούς τους έξι στίχους και πρόσθεσα κι εγώ άλλους έξι : “κάθε νύχτα στ’ όνειρό μου σεργιανάω/Άγιο – Νείλο, Κερατσίνι, Κοκκινιά/καπετάνιο χρόνια ξέρεις πως πονάω/μα δεν άνοιξες πανιά ή Καπετάνιο Αρβανίτη/καροτσέρη φουκαρά”(στο δίσκο τα έγραψα αυτά). Όταν το μελοποίησε ο Λοΐζος και το συνυπογράψαμε, καλέσαμε τον Νταλάρα, στο σπίτι του Μάνου στο Χολαργό, να ‘ρθει να το ακούσει και να κάνει πρόβα.

Μόλις το ’παιξε ο Λοΐζος στο πιάνο, (εγώ τραγουδούσα “Παποράκι του Μπουρνόβα”), ο Νταλάρας άρχισε να τραγουδάει τους στίχους με άλλη, πολύ βαριά μελωδία, θέλοντας να μας δείξει ότι το τραγούδι αυτό το γνωρίζει(μάλλον από τον πατέρα του) από … αρχαιοτάτων χρόνων. Ο Λοΐζος τσαντίστηκε. Γύρισε και μου λέει : “Δηλαδή, ο Νταλάρας ισχυρίζεται ότι το τραγούδι αυτό το κλέψαμε;”. “Ναι”, του απάντησα, γελώντας. Ο Νταλάρας θέλησε να διορθώσει τα πράγματα : “Δεν υπαινίχτηκα ότι το κλέψατε. Απλώς, ότι υπήρχε ένα άλλο τραγούδι, από παλιά, με άλλη μουσική”. Το αποτέλεσμα, όμως, είχε κριθεί : το τραγούδι δόθηκε στον Γιάννη Καλατζή.»(ό.π., σελ. 62).

Ύστερα λοιπόν απ’ αυτήν την “ιστορία”, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η άποψη του Γιώργου Νταλάρα:

«Στο “Παποράκι του Μπουρνόβα”  το ρεφρέν ήταν από ένα τραγούδι που φέρνανε μαζί τους οι φαντάροι που γυρνούσαν από το μικρασιατικό μέτωπο. Ένα τραγούδι θλιμμένο, σε δρόμο σαμπάχ, που ταίριαζε στην πίκρα των ανθρώπων που δεν ξέραν αν θα ξαναντικρίζαν τους γενέθλιους τόπους. Το τετράστιχο αυτό του ρεφρέν άρεσε πολύ στον Μάνο αλλά και στον Παπαδόπουλο, και αφού το συμπλήρωσε ο Λευτέρης, ο Μάνος έγραψε μια μελωδία που, ενώ κρατάει τη νοσταλγία του θέματος, σφύζει από ρυθμό και ζωή. »(βλ. Ισαάκ Σούσης, Μάνος Λοΐζος – μια μέρα ζωής, εκδ. ΙΑΝΟΣ/2007, σελ. 180).

Αν κι ο Νταλάρας είχε δίκιο, συμβαίνουν αυτά τα ανθρώπινα. Απομένει, ίσως, στον Νταλάρα να μας παρουσιάσει κάποια στιγμή – σε μια ζωντανή ηχογράφησή του πιθανόν – την αυθεντική μορφή αυτού του παραδοσιακού τραγουδιού. Πάντως, εκ του αποτελέσματος, η ερμηνεία του Καλατζή, είναι αυτό που λέμε ανεπανάληπτη κι αξεπέραστη! Ούτε ο ίδιος κατάφερε να ξεπεράσει τη φρεσκάδα και τη γλυκύτητα αυτής της πρώτης ηχογράφησης, όταν ηχογράφησε ξανά το τραγούδι το 2003 στο διπλό δίσκο του «Μεγάλες επιτυχίες – Τα τραγούδια μου – Τα τραγούδια που αγάπησα »(FM RECORDS / 2003).

Επίσης, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την ερμηνεία της Χάρις Αλεξίου, όπου, έχει πει το «Παποράκι του Μπουρνόβα» σε δυο live της, στο «Cine Κεραμεικός»(2002) και στο «Αφιέρωμα στο Μάνο Λοΐζο»(2007), δίνοντας τη δική της γυναικεία εκδοχή.

«ΠΑΠΟΡΑΚΙ ΤΟΥ ΜΠΟΥΡΝΟΒΑ»
Μουσική : Μάνος Λοΐζος, Στίχοι : Λευτέρης Παπαδόπουλος
Πρώτη εκτέλεση : Γιάννης Καλατζής (δίσκος : «Να ’χαμε τι να ’χαμε»/1972)
Άλλες εκτελέσεις : Χάρις Αλεξίου (δίσκοι : «Cine Κεραμεικός»/2002 & «Αφιέρωμα στο Μάνο Λοΐζο »/2007)Παποράκι του Μπουρνόβα / και καρότσα της στεριάς
πόσα τάλιρα γυρεύεις / στον Περαία να με πας
Κάθε νύχτα στ’ όνειρό μου σεργιανάω / Άγιο – Νείλο, Κερατσίνι, Κοκκινιά.
Καπετάνιο, χρόνια ξέρεις πως πονάω / μα δεν άνοιξες πανιάΚαπετάνιο Αρβανίτη / καροτσέρη φουκαρά
στον Περαία έχω σπίτι / και στο Πέραμα κυρά.

***

Τάσος Π. Καραντής

Πηγή: e-orfeas

πηγή:antikleidi.com